Blockchain jest zdecentralizowaną technologią, która opiera się na algorytmach i protokołach konsensusu bez potrzeby ustalania przez centralny organ czy dany zapis jest ważny, czy nie. Kryptowaluty i blockchain opierają się na wspieraniu zdecentralizowanych transakcji, które eliminują pośrednika w procesie wymiany aktywów i danych. Biorąc to pod uwagę, może wydawać się sprzeczne, że kryptowaluty muszą być przedmiotem obrotu poprzez scentralizowane giełdy, ponieważ jest to sprzeczne z samą naturą technologii blockchain. W odpowiedzi na tę sprzeczność pojawiły się zdecentralizowane giełdy kryptowalut.
Giełdy te zapewniają środowisko dla transakcji peer-to-peer, gdzie cyfrowe aktywa mogą być wymieniane bez konieczności polegania na usługach strony trzeciej, która ostatecznie będzie miała pewną kontrolę nad cyfrowymi aktywami i danymi. W poniższym artykule wyjaśnimy, czym jest giełda zdecentralizowana (DEX), jak działa i jakie są różnice między giełdą zdecentralizowaną (DEX) a scentralizowaną.
Czym jest giełda kryptowalut DEX?
Zdecentralizowana giełda, znana również jako giełda kryptowalut DEX to platforma, której back-end jest zaprojektowany na bazie istniejącej infrastruktury blockchain, a wszystkie transakcje dokonywane za pośrednictwem giełdy są w niej zapisywane dla przejrzystości i bezpieczeństwa.
Giełdy te opierają się na inteligentnych kontraktach i łańcuchach danych, aby ułatwić transakcje peer-to-peer, dzięki którym cyfrowe aktywa mogą być przekazywane z jednego portfela do drugiego. W przypadku giełd kryptowalutowych DEX żaden centralny serwer nie przechowuje danych użytkowników wymieniających aktywa, co zmniejsza ryzyko kradzieży danych lub nieautoryzowanego dostępu osób trzecich.
Wyeliminowanie konieczności korzystania z pośredników
Użytkownicy handlujący aktywami za pośrednictwem DEX pozostają anonimowi, ponieważ wszystkie transakcje są szyfrowane, a tożsamość uczestników ogranicza się do numeru ich portfela. Transakcje mogą być przeprowadzane bez dodatkowych kosztów, ponieważ żaden pośrednik nie zarabia na transakcji. Oznacza to, że DEX-y mogą oferować niższe koszty transakcyjne niż ich scentralizowane odpowiedniki CEX. Niemniej jednak opłaty CEX mogą być ogólnie bardziej efektywne niż opłaty DEX. Wynika to z faktu, że środki użytkowników są przechowywane w portfelu CEX, dzięki czemu użytkownicy mogą je wymieniać bez ponoszenia kosztów związanych z blockchainem. Tym właśnie różni się od DEX, gdzie opłaty za wymianę małych kwot mogą być wysokie.
Jednak zdecentralizowane giełdy napotykają pewne przeszkody na drodze do ich powszechnego przyjęcia. Uważa się je za mniej skalowalne, ponieważ DEX-y działają w oparciu o inteligentne kontrakty, które są powiązane z blockchainami i są ograniczone limitami infrastruktury, na której się opierają.
Brak procedur KYC
Ponadto, wymagają one bardziej szczegółowej i zaawansowanej wiedzy od nowicjuszy w dziedzinie kryptowalut przed rozpoczęciem handlu. Ponieważ nie ma żadnych pośredników, traderzy otrzymują pełną opiekę nad swoimi kryptowalutami i są odpowiedzialni za zarządzanie swoimi kluczami prywatnymi i portfelami. Choć można to uznać za zaletę, wiąże się to także z ryzykiem zgubienia lub kradzieży klucza. Brak pośrednika oznacza również, że giełda nie musi spełniać standardów know-your-customer (KYC) lub anti-money laundering (AML), które dodają dodatkową warstwę bezpieczeństwa i wiarygodności giełdzie kryptowalut.
Chociaż scentralizowane giełdy odnotowały wyższy wolumen obrotu niż DEX, to według raportu Gecko dotyczącego kryptowalut za II kwartał, zdecentralizowane giełdy wykazały się wyższym tempem wzrostu niż scentralizowane (131% w porównaniu do 65%) i odpowiadały za 12% całkowitego wzrostu w II kwartale 2021 roku. W tym samym okresie wskaźnik DEX/CEX wzrósł z 6,7% do 9,4%.
Jak działa zdecentralizowana giełda?
Większość zdecentralizowanych giełd działa dziś w oparciu o protokół Automated Market Maker (AMM). Jest to rodzaj protokołu DEX, który opiera się na formule matematycznej do określania cen. Zamiast arkusza zleceń, jak na tradycyjnych giełdach, ceny aktywów na DEX są ustalane przez algorytm wyceny.
W świecie finansów i scentralizowanych giełd „animator rynku” to organizacja, która monitoruje i aktywnie uczestniczy w rynku, by zapewnić płynność wszystkim instrumentom będącym przedmiotem obrotu podczas danej sesji, dzięki czemu kupujący zawsze znajdą kogoś, komu mogą sprzedać, a sprzedający zawsze znajdą kogoś, od kogo mogą kupić.
Zdecentralizowane giełdy mają za zadanie wykonać to samo, ale bez konieczności posiadania samych aktywów. Zamiast tego, giełdy te tworzą pule różnych tokenów, którymi regularnie handluje się za pośrednictwem ich platform. Te tokeny pochodzą od inwestorów, którzy są gotowi dostarczyć je w zamian za opłatę.
Jakie mamy dzisiaj zdecentralizowane giełdy?
Taka struktura przenosi ciężar tworzenia rynku na inwestorów, a wraz z nim wszelkie zyski, które z tego wynikają. Algorytm regulujący zdecentralizowaną giełdę ustala cenę aktywów zgodnie z dynamiką popytu i podaży, a opłaty za łączenie różnych tokenów są dostosowywane do tej dynamiki. Największą zdecentralizowaną giełdą pod względem dziennego wolumenu transakcji jest obecnie Uniswap, ale istnieje wiele innych, w tym PancakeSwap, CyberSwap, 1inch i Zapper. Według CoinMarketCap, 5 największych zdecentralizowanych giełd według wolumenu obrotów na marzec 2022 to:
Różnice między Giełdami zdecentralizowanymi (DEX) i scentralizowanymi (CEX)
Giełdy scentralizowane i zdecentralizowane, które działają równolegle od wielu lat, różnią się od siebie zasadniczo. Poniżej znajduje się podsumowanie najważniejszych różnic pomiędzy DEX i CEX.
- Realizacja: W DEX transakcje są zawierane automatycznie na podstawie parametrów określonych przez smart kontrakt. Transakcje zawierane za pośrednictwem scentralizowanej giełdy muszą najpierw przejść przez systemy i protokoły animatorów rynku CEX, zanim zostaną rozliczone.
- Przechowywanie danych: Dane generowane przez transakcje wykonywane w ramach DEX są przechowywane na blockchainie obsługującym platformę, natomiast dane z transakcji wykonywanych w ramach CEX są przechowywane na serwerze.
- Market making: DEX zazwyczaj stosuje zautomatyzowany protokół market makera, który opiera się na puli tokenów dostarczanych przez grupę inwestorów, którzy są za to wynagradzani. Giełdy CEX polegają na swoim arkuszu zleceń przy rozliczaniu transakcji i muszą aktywnie uczestniczyć w zapewnianiu płynności dla różnych instrumentów, które ich klienci potrzebują do wymiany.
- Koszty transakcji: Dzięki wyeliminowaniu udziału pośrednika, transakcje na DEX-ach mogą być realizowane po niższych kosztach. Z kolei giełdy CEX muszą pobierać wyższe opłaty transakcyjne, aby pokryć koszty operacyjne i koszty regulacyjne.
- Szybkość wykonania: Większość dzisiejszych blockchainów nie jest w stanie zapewnić takiej szybkości wykonania, jak CEX-y. Skalowalność jest jednak problemem, nad którego rozwiązaniem ciężko pracuje infrastruktura blockchains i w pewnym momencie DEX-y powinny oferować podobną szybkość realizacji zleceń w porównaniu do ich scentralizowanych odpowiedników.
- Anonimowość: Ponieważ wszystkie transakcje, które mają miejsce w DEX są zapisywane jako zaszyfrowane fragmenty kodu na blockchainie, tożsamość zaangażowanych stron nie musi być ujawniana, ponieważ będą one identyfikowane na podstawie adresu ich portfela. W przeciwieństwie do nich, CEX-y są prawnie zobowiązane do zbierania informacji od swoich klientów przed przeprowadzeniem transakcji w ich imieniu – jest to znane jako zasady Know Your Customer (KYC).
- Bezpieczeństwo: Na giełdach scentralizowanych każda transakcja jest rejestrowana przez organ centralny lub przez sam CEX. Decentralizowane giełdy, które realizują i rejestrują transakcje za pomocą inteligentnych kontraktów, umożliwiają dokonywanie transakcji bez zaufania do osób trzecich. Ponieważ DEX nie przechowuje funduszy swoich traderów, jest narażony na mniejsze ryzyko ataków hakerskich niż CEX.
Korzyści z DEX
- Dane użytkowników pozostają anonimowe, a transakcje są przechowywane na blockchainie.
- Niższe opłaty transakcyjne wynikające z wyeliminowania pośrednika.
- Szeroka gama aktywów cyfrowych może być wymieniana poprzez DEX, jeśli ktoś jest skłonny zapewnić im płynność.
- Dostawcy płynności są wynagradzani za działanie w charakterze animatorów rynku.
- Użytkownicy mają dostęp do swoich kluczy prywatnych i kontrolę nad swoimi aktywami cyfrowymi.
- Są one niezależne od regulacji prawnych i nie wymagają procesu uwierzytelniania.
Wady DEX
- Szybkość wykonywania zleceń może być mniejsza niż w przypadku CEX-ów ze względu na wciąż ograniczoną skalowalność bazowego blockchaina.
- Jeśli hakerom uda się przeprowadzić atak 51% na blockchain, który zasila DEX, mogą zostać wprowadzone fałszywe dane o transakcjach lub istniejące dane mogą zostać zmanipulowane.
- Płynność na DEX jest w dużej mierze uzależniona od dostępności tokenów ze względu na zwiększony udział indywidualnych animatorów rynku. Może to skutkować niższym poziomem płynności w porównaniu z giełdami CEX w przypadku mniej popularnych tokenów.
- DEX-y wymagają głębszej wiedzy na temat zdecentralizowanej technologii blockchain, aby rozpocząć handel. Użytkownicy muszą przynajmniej dowiedzieć się, jak zasilić swój portfel zewnętrzny i połączyć go z interfejsem DEX, aby móc wykonać transakcję. Z CEX proces dokonywania wpłat jest prostszy.
DEX vs CEX: Co jest lepsze?
Czy DEX-y mogą zastąpić CEX-y, czy pośrednicy są nadal potrzebni w świecie kryptowalut, aby zapewnić przejrzystą i dokładną realizację transakcji? Debata na ten temat wciąż trwa, a jeśli chcesz dowiedzieć się więcej o tej technologii powinieneś przeczytać o zdecentralizowanych finansach, znanych również jako DeFi oraz o protokołach i systemach, które napędzają ten rosnący segment rynku kryptowalut. Według CoinGecko DEX-y dominują w ekosystemie DeFi.
Mowi się, że zdecentralizowane giełdy nie mają żadnej szczególnej przewagi nad scentralizowanymi. W najgorszym wypadku zarówno DEX, jak i CEX mogą zostać zaatakowane przez hakerów lub założyciele mogą zniknąć z pieniędzmi klientów. Pozytywną stroną jest to, że CEX przewyższa DEX pod względem możliwości obsługi walut fiat i jest uważany za bardziej intuicyjny. Ze względu na swoją zdecentralizowaną naturę DEX może zaoferować każdemu możliwość wprowadzenia własnego tokena, kiedy tylko zechce. Oznacza to, że na DEX możesz pracować z nieograniczoną liczbą aktywów, co zwiększa szanse na osiągnięcie zysku.
Mówiąc wprost – DEX-y i CEX-y mają swoją własną grupę odbiorców. Jednak wydaje się, że DEX i sektor DeFi to przyszłość.